میانجیگری عمان و افزایش شانس موفقیت مذاکرات احیای برجام

میدل ایست نیوز: روز به روز مشخص می شود که عمان بازیگر اساسی در هر مذاکره مرتبط با پرونده هسته ای ایران است. این کشور مورد اعتماد غرب است و در موفقیت آمیز بودن توافق هسته ای ایران در سال 2015 نقش داشته است.

سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به عمان در ماه مه، غافلگیرانه و تعجب آور نبوده بلکه دو کشور روابط مستحکم و گسترده ای طی سالیان متمادی دارند، اما این سفر در زمانی انجام شده که جامعه بین المللی با تمام ثقل خود برای دستیابی به توافق جدیدی با تهران بر سر پرونده هسته ای آن فشار می آورد و عمان نیز در این پرونده میانجیگر است.

شاید دیدارهای متقابل و مذاکراتی که عمان با ایران از یک سو و از سوی دیگر، کشورهای دیگر از جمله امریکا و اتحادیه اروپا با عمان دارند، همه در چارچوب یک هدف واحد باشد که آن توافق هسته ای است.

این تحرکات پی در پی در زمانی است که تلاش ها برای به نتیجه رسیدن مذاکرات وین در حل اختلافات ریشه ای بین دو طرف ناکام مانده و تلاش های گسترده برای تقریب دیدگاه های بین واشنگتن و تهران به نتیجه نرسیده است؛ در این میان پرسش هایی از امکان موفقیت آمیز بودن تحرکات عمان همانند میانجیگری این کشور در توافق هسته ای ایران (برجام) در سال 2015 به وجود آمده است.

ارتباطات فشرده

در راستای تحرکات فشرده طی ماه های گذشته، بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان و رابرت مالی، فرستاده امریکا در امور ایران، درباره تحولات و تلاش ها برای احیای توافق هسته ای رایزنی کردند.

بنابر اعلام وزارت امور خارجه عمان این گفت وگوی تلفنی در تاریخ 27 ژوئیه 2022 انجام شده است و دو طرف درباره مسائل دارای اهمیت رایزنی کرده اند.

این گفت وگوی تلفنی با رایزنی البوسعیدی با حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در همان روز همزمان شد. دو طرف در این گفت وگو به بررسی تحولات مذاکرات هسته ای پرداختند. امیر عبداللهیان به همتای عمانی خود تاکید کرد که تهران برای دستیابی به توافق قوی و پایدار جدی است.

از سوی دیگر ند برایس، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا نیز تاکید کرد که امریکا آماده احیای توافق هسته ای ایران است اگر ایران به صورت سازنده در مذاکرات شرکت داشته باشد.

وزیر امور خارجه ایران در 22 ژوئیه تاکید کرد که تهران توافقی که منافع اقتصادی آن را تضمین نکند، امضا نخواهد کرد. در پی همین اختلافات بود که مذاکرات احیای توافق هسته ای ایران در ماه مارس متوقف شد.

تحرکات پیوسته عمان

عمان طی ماه های گذشته، تحرکات خود در ارتباط با پرونده هسته ای ایران را تشدید کرده است که شاید بارزترین آن سفر رئیسی به مسقط بود.

هیثم بن طارق، سلطان عمان نیز در سفرش به آلمان در نیمه ماه ژوئیه، با اولاف شولتس، صدر اعظم آلمان درباره شماری از مسائل از جمله بازگشت به توافق هسته ای با ایران رایزنی کردند.

وزرای امور خارجه ایران و عمان در نیمه ماه ژوئن عزم دو کشور برای پیگیری و اجرای نتایج سفر رئیس جمهوری ایران به مسقط را بررسی کردند.

دو طرف در 22 ژوئن نیز مجددا طی گفت وگویی تلفنی به بررسی مسائل منطقه ای و بین المللی و در راس آن تحولات توافق هسته ای پرداختند.

بدر البوسعیدی در 7 ژوئیه با علی باقری، مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی درباره تحولات مذاکرات احیای توافق هسته ای رایزنی کرد.

پیشینه میانجیگری عمان در پرونده هسته ای

عمان نقش مهمی در میانجیگری بین ایران و امریکا ایفا کرده است. تهران در تلاش است ارتباط با امریکا را از طریق میانجیگران به ویژه عمان فعال کند؛ قطر نیز نقش مهمی در انتقال پیام های متقابل بین دو طرف ایفا می کند.

در همین رابطه باید گفت که ارتباط تنگاتنگی بین پرونده هسته ای ایران و بحران یمن وجود دارد که مسقط از ابتدا به دنبال حل این بحران بوده است.

مسقط روابط خوبی با تهران دارد، روابط خوب دو کشور به سلطنت سلطان قابوس بن سعید باز می گردد. سلطان قابوس بارزترین میانجیگری بود که ایران در روابط متشنج خود با کشورهای عربی و غربی به آن تکیه داشت.

تلاش های عمان در میانجیگری بین دو کشور در سال 2013 منجر به مذاکرات محرمانه بین دو کشور و سپس توافق هسته ای سال 2015 شد.

عمان دروازه ورود به ایران

در همین راستا، عبدالله الغیلانی، متخصص امور استراتژیک گفت که ازسرگیری نقش مرکزی عمان در پرونده هسته ای ایران، ارزش افزوده ای است که می تواند شانس دستیابی به توافق را افزایش دهد.

وی در گفت وگو با الخلیج آنلاین افزود که عمان همچنان دروازه ورود به ایران است همانطور که عمان از ثقل قابل توجهی در بحران یمن برخوردار است.

این تحلیلگر عمانی تاکید کرد که موفقیت یا شکست مذاکرات، فقط با نقش میانجیگری عمان مرتبط نیست بلکه مذاکره فرآیند بسیار پیچیده ای است که شماری از عوامل منطقه ای و بین المللی بر آن تاثیر می گذارد.

وی توضیح داد که به عنوان مثال نقش قطر از لحاظ ثقل ژئوپلتیک هم طراز نقش عمان است، دوحه بود که مذاکره را در جریان نگه داشت و شاید نقش این کشور مانع از قطع ارتباط نهایی بین واشنگتن و تهران در مذاکرات شد.

به گفته الغیلانی میانجیگری عمان و قطر از طرح مستقلی برای دیدار طرف های توافق هسته ای محروم است.

وی اظهار داشت که بنابر اطلاعات منطقه ای، فرصت از سرگیری مذاکرات و دستیابی به توافق بیش از گذشته است و پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین و نزدیکی روابط عربستان و ایران و همچنین آرامش نسبی در جبهه یمن همه عواملی است که شانس موفقیت آمیز بودن مذاکرات احیای توافق هسته ای را بیشتر می کند.

الغیلانی تصریح کرد که دوحه و مسقط، ویژگی های ژئواستراتژیکی دارند که به آنها فرصت می دهد بر روند مذاکرات تاثیر بگذارند، از این رو اگر این ویژگی ها در یک طرح مشترک بین عمان و قطر جمع شود، می تواند تاثیر بیشتری بگذارد و ادغام میانجیگری دو کشور در یک طرح مشترک شانس موفقیت آمیز بودن مذاکرات احیای توافق هسته ای را بیشتر می کند.

وی همچنین گفت که اراده دو طرف یعنی ایران و امریکا همان عاملی است که می تواند مذاکرات را از مرحله کسب اعتماد و فشار متقابل به مرحله تصمیم استراتژیک منتقل کند اما دو طرف نسبتا از این مرحله دور هستند و شکست های پی در پی نیز گواهی بر آنچه گفته شد، است.