بازگشت زندگی به تالاب های ارزشمند عراق

میدل ایست نیوز: به نوشته وبگاه ایندیپندنت عربی، انسان آخرین موجودی بود که پس از نیزارها، پرندگان و گاومیش ‌ها به تالاب ها آمد و شروع به زندگی در آن کرد و تنها صدایی که می شنید، صدای زمزمه آبی بود که توسط پاروهای قایقش که از نی ها ساخته شده بودند شکافته می شد و راه خود را در میان نیزارهای انبوه می گشود، نیزارهایی که بسیاری از آبزیان و پرندگان و اسرار را در دل خود پنهان داشت.

این سفر ابدی در میان مردمان تالاب متوقف نشد و آنها از قبایل روستایی عرب (در عربی معدان) هستند که از محصولات گاومیش امرار معاش می کنند و از شیر و مشتقات آن غذای تازه تهیه می کنند.

این همزیستی عجیب بین انسان ها و موجودات زنده برای قرن ها در زیستگاه تالاب ها برقرار بود تا اینکه رزم‌جویان در جنگ سختی که در کل دهه هشتاد قرن گذشته ادامه داشت آن را برهم زدند و این مکان را به صحنه عملیات جنگی تبدیل کردند.

میلیون‌ها موشک بر این منطقه فرود آمد و با انواع باروت و سموم مختلف آلوده شد که باعث نابودی میلیون ها موجود زنده شد و وحشت و ویرانی را به جای دوستی و آرامش برقرار کرد.

منطقه به طور کامل تغییر کرد و زندگی در آن به جهنم تبدیل شد هنگامی که دو ارتش متخاصم متوجه شدند که محل نفوذ از تالاب هورالعظیم در مرز مشترک ایران و عراق است.

سواحل پر از اجساد شد و بزرگ ترین پهنه آبی که به اندازه کشور لبنان بود به میدان جنگ تبدیل شد و زندگی هزاران انسان که به صلح و آرامش در تالاب ها و محیط تقریبا دور از شهرها عادت داشتند متوقف شد.

همه چیز با جنگ ایران و عراق در ابتدای دهه هشتاد قرن گذشته تغییر یافت و منطقه تالاب ها به میدان جنگ و درگیری تبدیل شد تا جایی که دولت آن زمان عراق چنان که خود آن را توجیه کرد به اتخاذ تصمیم برای خشک کردن تالاب ها برای ممانعت از نفوذ دشمن از کرانه غربی مجبور شد.

دولت تمام تخصص، سربازان و ابزارهای خود را در گسترده‌ ترین عملیات خشک کردنی که کشور شاهد آن بوده است بسیج و ادعا کرد که می خواهد تالاب ها را به زمین های کشاورزی تبدیل کند، ولی مردم می دانستند که هدف اصلی، حفظ شهر های عماره و بصره و ناصریه از خطر نفوذ نیروهای سپاه پاسداران و ارتش ایران با قایق های بادی بود.

در طول دهه هشتاد، وزارتخانه های عراق به خشک کردن تالاب ها و نابود کردن آنها ادامه دادند و بزرگ ترین جنایت زیست محیطی در این کشور را با توجیه ممانعت از نفوذ دشمن در جنگ مرتکب شدند و شاهد مهاجرت اجباری نزدیک به 50 هزار کشاورز ساکن این منطقه بودیم که از سرنوشتی که در انتظارشان بود اطلاع نداشتند و نمی توانستند به زندگی شهرنشینی یا حتی حاشیه نشینی شهرها عادت کنند و گویی به صورت جمعی مجازات می شدند.

همچنین گاومیش ها در امان نماندند و پس از محرومیت از آبی که به آن عادت داشتند اکثر آنها از بین رفتند.

با وجود تلاش ها برای بازگرداندن زندگی به تالاب ها پس از سال 2003، کاهش آب رودخانه های دجله و فرات و سرشاخه های آنها در نتیجه ساخت سدهای ترکیه و ایران و انحراف دهانه رودخانه کارون از آن، کمبود باران، مدیریت نامناسب آب در کشور و تخلفات محلی در مسیر رودخانه ها مجموعاً باعث کاهش سطح آب شده و میانگین آن بسیار کاهش یافته و از یک و نیم متر به فقط نیم متر رسیده است.

آنچه مسئله را پیچیده‌ تر می ‌کند خشک شدن رودخانه ‌های تغذیه‌ کننده تالاب ‌هاست که باعث شد این محیط طبیعی از قابلیت ورود و خروج آب از آن محروم شود و این یک اکوسیستم منحصر به فرد بود که قرن ها این مکان را با تامین اکسیژن و گردش آب و کاهش نمک تهدید کننده حیات برای زندگی مساعد کرده بود.

پروژه احیای تالاب ها آسان نبوده و همچنان با مجموعه ای از چالش ها رو به رو است.

به گفته «امیر دوشی»، پژوهشگر امور مربوط به میراث فرهنگی عراق، این کار در درجه اول به شرایط امنیتی بستگی دارد و هنگامی که باثبات است و روابط بین المللی عراق موفق است امکان افزایش آب های ورودی به میزانی که تالاب ها را احیا کند وجود خواهد داشت، به ویژه که ساکنین به بازگشت به این منطقه شروع کرده اند و در حالی که جمعیت آنها پیش از سال 2003، پنج هزار نفر بوده اکنون به 55 هزار نفر رسیده است.

از سوی دیگر، «احمد صالح فیری»، کارشناس امور تالاب ها می گوید که از نظر زیست ‌محیطی و زمین ‌شناسی، منطقه را می ‌توان تقریباً به طور کامل به میزان بیش از 80 درصد به طبیعت اول خود بازگرداند، به جز مناطقی که به روستاها و مزارع بزرگ تبدیل شده اند، ولی تنها مانع، تغییرات آب و هوا و کاهش آب های ورودی است و حتی این مسئله کاملا قابل حل است در صورتی که کشور عراق برای ساخت سد در بصره برای کاهش هدررفت آب اقدام کند.