درس‌های جنگ عراق برای امریکا و اوکراین

نویسنده: صلاح الدین شعیب چودهوری

میدل ایست نیوز: در حالی که ادامه جنگ اوکراین برخی گمانه زنی ها از احتمال کشیده شدن درگیری به خاک روسیه و برخی از کشورهای شرق اروپا را در پی داشته، تحلیل گران و مورخان جنگ این سوال را مطرح می کنند که آیا ایالات متحده از جنگ عراق درس گرفته است یا خیر؟ لازم به ذکر است که از نظر بسیاری، حمله تحت رهبری ایالات متحده به عراق، یک سرزمین آرام و صلح آمیز را به سرزمین ترور و ویرانی تبدیل کرده و نفرت و دید منفی عراق به امریکا را در پی داشته است.

نیویورک تایمز اخیرا در گزارشی به نقل از منابع آگاه نوشته، اسناد افشا شده پنتاگون در اوایل آوریل 2023 نشان می دهند که ایالات متحده ظاهرا به طور همزمان هم یک عملیات اطلاعاتی را در خاک روسیه پیش می برد و هم در حال جاسوسی از اوکراین است. این اسناد به مداخله ایالات متحده در درگیری اوکراین یک بُعد جدید می دهند. اگرچه ایالات متحده هنوز به طور رسمی علیه روسیه اعلام جنگ نکرده است، اما با فراهم آوردن اطلاعات نظامی و همچنین پول نقد و تسلیحات از اوکراین حمایت می کند. ظاهرا هدف نه تنها بیرون راندن نیروهای روسی از اوکراین از جمله از شهر کریمه است، بلکه یک طرح نهایی برای گسترش جنگ در خاک روسیه برای برکناری ولادیمیر پوتین از قدرت و روی کار آوردن یک رژیم وفادار به واشنگتن را در مسکو، شامل می شود.

اگرچه مقامات اوکراینی از جمله رئیس جمهوری ولادیمیر زلنسکی و تعداد زیادی از چهره های کلیدی در دولت جو بایدن در ایالات متحده بارها ادعای «پیروزی تدریجی» علیه روسیه را مطرح کرده اند، اما در واقعیت هنوز پایانی برای جنگ بین اوکراین و روسیه قابل پیش بینی نیست. هیچ نشانه ای دال بر اینکه ایالات متحده یا از این جنگ خلاصی می یابد یا به نحوی از مداخله در درگیری عقب می کشد، نیز وجود ندارد. محققان روابط بین الملل و کارشناسان درگیری های بین المللی معتقدند که بررسی مداخله نظامی سال 2003 در عراق می تواند دیدگاه های مفیدی درباره اوکراین فراهم آورد.

جنگ های عراق و اوکراین از منظر سیاست خارجی ایالات متحده، تفاوت های قابل توجهی دارند. از موارد اصلی این تفاوت ها می توان به این مساله اشاره کرد که هزاران سرباز امریکایی در جنگ عراق کشته شدند، اما ایالات متحده هنوز هیچ نیروی نظامی زمینی به اوکراین اعزام نکرده است. با این حال، ارزیابی جنگ عراق و پیامدهای طولانی آن می تواند ابعاد نگرانی درباره احتمال درگیر شدن ایالات متحده در خشونت ها در اوکراین را آشکار سازد.

یک محقق با اشاره به اینکه «مداخله تضمین کننده موفقیت نیست»، گفت: «در سال 2003 که جورج دابلیو. بوش، رئیس جمهوری سابق امریکا، از تصمیم این کشور برای حمله به عراق خبر داد، اسامه بن لادن، اسلام گرای ثروتمند عربستان سعودی که سازماندهی حملات 11 سپتامبر 2001 بود، همچنان به هدف گرفتن امریکا ادامه می داد. شاید ارتباط مسائل باهم در نظر اول آشکار نباشد، اما بن لادن اساسا در نوعی ابراز خشم علیه رژیم های متخاصم، به حملات علیه ایالات متحده ادامه می داد. صدام حسین نیز به طور خاص امریکا و متحدانش را به چالش کشید.»

ائتلافی متشکل از کشورهای بریتانیا و استرالیا به رهبری ایالات متحده در مارس 2003 به عراق حمله کردند. این ائتلاف که به «ائتلاف مشتاقان» معروف بود، به سرعت به پیروزی رسید و رژیم صدام را سرنگون کرد.

بوش در ابتدا، بلافاصله پس از تهاجم، از افزایش حمایت عمومی برخوردار شد؛ اما با طولانی شدن جنگ، محبوبیت او در نظرسنجی ها سیر نزولی به خود گرفت.

با این حال، ایالات متحده نشان داد که درک بسیار کمی از سیاست، جامعه و دیگر جنبه های مهم کشوری که در اشغال آن پیشگام و تلاش برای بازسازی آن را بر عهده گرفته بود، برخوردار است. بسیاری از تصمیم ها، به ویژه انحلال ارتش عراق در ماه مه 2003، از قضاوت ضعیف و حتی ناآگاهی کامل امریکا حکایت داشتند. انحلال ناگهانی نیروهای امنیتی عراق، بی نظمی مدنی شدیدی را در پی داشت. انحلال ارتش همچنین باعث شد که نیروهای شبه نظامی شورشی به میدان بیایند. جنگ در میان گروه های مختلف عراق شدت گرفت و به جنگ داخلی تبدیل شد که در سال 2017 پایان یافت.

عراق امروز همچنان از نظر سیاسی بی ثبات است و به رغم تهاجم غرب که هدف از آن «دموکراسی سازی» توصیف شده بود، همچنان با دموکراسی فاصله زیادی دارد.

جنگ عراق تشدید تعصبات در ایالات متحده بر سر سیاست خارجی را در پی داشت. به علاوه، نتایج نظرسنجی های اخیر در ایالات متحده درباره جنگ عراق نشان می دهد که اکثر امریکایی ها نه تنها این تهاجم را عامل امنیت بیشتر کشور خود نمی دانند، که به عکس آن اعتقاد دارند.

اکنون ایالات متحده با افزایش شک و تردید عمومی درباره درگیر شدن در جنگ اوکراین، یک تعهد پرهزینه خارجی دیگر، مواجه است. نظرسنجی هایی که نتایج آنها در ژانویه 2023 منتشر شدند، نشان می دهند که درصد امریکایی هایی که باور دارند کشورشان زیاد از حد به اوکراین کمک می کند، در ماه های اخیر افزایش یافته است. بر اساس گزارش گروه تحقیقاتی پیو، حدود 26 درصد از بزرگسالان امریکایی در اواخر سال 2022 گفتند که کشورشان بیش از حد به جنگ اوکراین کمک می کند.

یک امریکایی معمولی درباره عراق یا اوکراین چیزی نمی داند. بدیهی است که زمانی که حمایت ایالات متحده از جنگ های خارجی پرهزینه، و تهدید به تلافی از جمله از طریق سلاح های هسته ای تاکتیکی مطرح می شود، شکیبایی و حمایت مردم کاهش می یابد. کمک به اوکراین احتمالا مناقشات فزاینده در واشنگتن بر سر سقف بدهی را تشدید خواهد کرد.

دولت بوش قبل از حمله به عراق، صدام حسین را تهدیدی برای امنیت ملی ایالات متحده معرفی کرد. دولت بایدن نیز سعی دارد از کارت مشابه برای توجیه مداخله ها در جنگ اوکراین استفاده کند. با این حال، آنچه بایدن از اشاره به آن خودداری می کند، این است که با طولانی شدن جنگ، اوکراینی ها احتمالا ناامید و در مرحله ای از غربی ها عصبانی می شوند. این زمان، احتمالا آغاز ظهور فعالیت های ضدغربی در اوکراین خواهد بود و می تواند به تولد نهادهای تروریستی جدیدتر تحت پوشش نئونازی ها منجر شود.