میدل ایست نیوز: بررسی تحولات انتخاباتی گذشته نشان می‌دهد که عملکرد انتخاباتی احزاب اپوزیسیون و برد و باخت آن‌ها در اقلیم کردستان عراق، بیش از آنکه به موقعیت و وضعیت دو حزب حاکم مرتبط باشد، به تعامل آن‌ها با خودشان ارتباط دارد.
به گزارش کردپرس، سرانجام پس از تأخیرهای مکرر، ششمین انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق در ماه آینده برگزار می‌شود. انتخابات آتی 20 اکتبر که در ابتدا برای سال 2022 برنامه‌ریزی شده بود، با موانع متعددی روبه‌رو شده است که عمدتاً ناشی از اختلافات بین دو حزب غالب کُرد یعنی حزب دموکرات کردستان مستقر در اربیل و اتحادیه میهنی کردستان مستقر در سلیمانیه است.
جناح‌های سیاسی کُرد عراق با یک چشم‌انداز انتخاباتی کاملاً متفاوت در آستانه انتخابات روبه‌رو هستند. احتمالاً چشم‌گیرترین تغییر در حکمرانی اقلیم کردستان عراق در فوریه امسال رخ داد زیرا دادگاه عالی فدرال عراق تصمیم گرفت 11 کرسی سهمیه اقلیت‌ها در پارلمان اقلیم کردستان عراق را لغو کند.
حزب دموکرات کردستان عراق، با توجه به اینکه نمایندگان اقلیت‌ها به طور مداوم در تصمیم‌گیری‌های اصلی به نظر حزب دموکرت رای مثبت می‌دهند، مدت‌هاست که به تسلط بر کرسی‌های اقلیت‌ها متهم شده است. به این ترتیب، اقدام برای لغو سهمیه اقلینت‌ها در پارلمان در ابتدا حزب دموکرات کردستان – و سپس چندین حزب وابسته به اقلیت‌ها – را ناچار کرد که انتخابات را بایکوت کنند اما مقام قضایی عالی عراق بعداً پنج کرسی را برای اقلیت‌ها اختصاص داد.
تغییر مهم دیگر این است که اکنون یک نهاد فدرال، به نام کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق (IHEC) بر صندوق‌های رای نظارت خواهد کرد. این پویایی جدید امید‌های زیادی را در میان صفوف احزاب اپوزیسیون کُرد ایجاد کرده و آن‌ها امیدوارند، بتوانند منتظر یک مبارزه عادلانه‌تر در انتخابات باشند.
در چشم‌انداز جدید انتخاباتی اقلیم کردستان، نارضایتی مردم از تشکیلات سیاسی کُرد، دو قطب حاکم را در تنگنا قرار داده است. رهبران حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان می‌دانند که از دست دادن فشار بر اهرم‌های قدرت در منطقه اقلیم کردستان ممکن است ناامیدی فزاینده را از حکومت آن‌ها کاهش دهد. با این حال، این اتفاق ممکن است به حرکت روبه جلوی احزاب اپوزیسیون نیز کمک کند و به طور بالقوه، قوانین تعامل سیاسی را که اربیل و سلیمانیه با دقت به نفع خود توسعه داده‌اند، تغییر دهد.
آیا حزب دموکرات کردستان عقب مانده است؟
حزب دموکرات کردستان بر اساس اکثر گزارش‌ها نسبت به انتخابات آینده نگران است. این حزب از وقتی که در سال 2021 نتوانست دولت «اکثریت ملی» را با حضور مقتدی صدر، رهبر عرب شیعه جنبش صدر، و محمد الحلبوسی، سیاستمدار برجسته عرب سنی و رئیس سابق پارلمان عراق تشکیل دهد، بیشتر در حالت تدافعی قرار گرفته است.
این حرکت در نهایت توسط احزاب عضو چارچوب هماهنگی شیعی که اکنون در قدرت هستند، مسدود شد. حزب دموکرات کردستان پس از خروج صدر از صحنه سیاسی عراق در آگوست 2022 و نیز از دست دادن الحلبوسی، به عنوان رئیس پارلمان عراق در نوامبر 2023، خود را به طور فزاینده‌ای از حمایت متحدان در بغداد محروم یافته است.
در نتیجه، رهبری حزب دموکرات کردستان عراق نگران است که تسلطش بر اقلیم کردستان، به طور بالقوه از طریق توافقات بین گروه‌های شیعی در بغداد و اتحادیه میهنی کردستان به خطر بیفتد. حزب دموکرات کردستان به امید تقویت موقعیت خود، در ماه مه سال جاری، نچیروان بارزانی، یکی از مقامات ارشد حزب و رئیس اقلیم کردستان را با هدف آشتی پیش از انتخابات 20 اکتبر به تهران اعزام کرد. این نکته هم که بارزانی و دیگر شخصیت‌های ارشد حزب دموکرات کردستان در 12 سپتامبر میزبان مسعود پزشکیان، رئیس جمهور جدید ایران بودند، حائز اهمیت است.
حزب دموکرات کردستان در چشم‌انداز اتحادیه میهنی کردستان
بعید است که استراتژیست‌های سیاسی حزب دموکرات کردستان از دست دادن حدود 110 هزار رای در انتخابات پارلمانی ملی عراق در سال 2021 در مقایسه با انتخابات پارلمان کردستان در سال 2018 – و از دست دادن دو کرسی در دهوک، دژ محکم این حزب را فراموش کنند. اگرچه حزب تحت رهبری بارزانی در ابتدا کسب 45 کرسی در انتخابات 2021 را دستاوردی موفقیت آمیز خواند اما ناظران سیاسی معتقدند که بی‌تفاوتی گسترده رای دهندگان به این حزب اجازه داد تا سلطه خود را حفظ کند.
حزب دموکرات کردستان همچنین با حزب اتحادیه میهنی متخاصم و جسورتر تحت رهبری بافل طالبانی دست و پنجه نرم می‌کند. این حزب مستقر در سلیمانیه در سال‌های اخیر از مناقشات بودجه بین بغداد و اربیل بر سر تأخیر در حقوق بخش عمومی بهره‌برداری کرده است و هدف او این است که این بحران را ابزاری برای از بین بردن حزب دموکرات کردستان و رقیبش قرار دهد.
به نظر می‌رسد که حزب اتحادیه میهنی کردستان، برخلاف حزب دموکرات کردستان، با خوش‌بینی محتاطانه‌ای به انتخابات آتی پارلمان کردستان نزدیک می‌شود. طالبانی از زمانی که در سال 2022 رهبری انحصاری اتحادیه میهنی کردستان را برعهده گرفته، نظم و انضباط حزبی خود را متمرکز و تقویت کرده و اعتماد حامیان و کادرهای خود را تقویت کرده است.
طالبانی در انتخابات استانی عراق در دسامبر 2023، با کسب پنج کرسی در مقابل دو کرسی حزب دموکرات کردستان در استان کرکوک، به قدرت خود افزوده و ضربه‌ای نیز به حزب دموکرات وارد کرده است. طالبانی علاوه بر پیروزی اتحادیه میهنی کردستان، انتصاب یکی از اعضای اتحادیه میهنی کردستان را به عنوان استاندار کرکوک، پس از هشت ماه کشمکش، موفقیت دیگری برای حزب خود رقم زده است.
فرصت‌طلبی احزاب اپوزیسیون از ضعف احزاب حاکم
علیرغم تهدید آشکار اتحادیه میهنی کردستان برای حزب دموکرات کردستان عراق، ممکن است PDK از این که احزاب اپوزیسیون در حال ظهور کردستان عراق، به جای تضعیف موقعیتش، رقیب اصلیش را در سلیمانیه به چالش بکشند، آرامش پیدا کند. یکی از چالش‌های مهم جبهه مردم به رهبری لاهور شیخ جنگی- طالبانی- رئیس مشترک سابق اتحادیه میهنی – و پسر عموی بافل طالبانی – می‌آید. لاهور طالبانی در میان اقشار حامی اتحادیه میهنی کردستان محبوب بود، به دنبال جنگ داخلی قدرت در این حزب، در سال 2021 برکنار شد.
تصمیم شیخ جنگی برای رقابت در انتخابات آتی نشان می‌دهد که او قصد دارد نفوذ سیاسی از دست رفته، پس از بیرون راندنش از اتحادیه میهنی را بازیابد. از زمان تأسیس رسمی جبهه مردم در ژانویه 2024، موقعیت این حزب، از جمله با تأسیس یک رسانه برای تقویت پیام‌رسانی در نوسان بوده است. این حرکت‌ها در پی تلاش‌های ناموفق رهبر سابق اتحادیه میهنی کردستان برای تشکیل یک لیست انتخاباتی مشترک با علی حمه صالح، نماینده محبوب سابق جنبش گوران انجام شد. علی حمه صالح بعداً حزبی به نام جنبش موضع میهنی ایجاد کرد.
اگرچه جناح جدید متعلق به علی حمه صالح از منابع مالی و حمایت رسانه‌ای محدودی برخوردار است اما از حمایت چند شخصیت مخالف حاکمیت، از جمله بدل برواری، فعال سیاسی و شروان شروانی، روزنامه نگار است. شروانی پس از صدور حکمی علیه او در سال 2021 که طرفدارانش ادعا می‌کنند انگیزه‌های سیاسی داشت، تصمیم گرفت از داخل زندان اربیل به رقابت بپردازد، اما در نهایت شاهد رد شدن نامزدیش توسط کمیسیون عالی انتخابات شد.
با این حال، هر گونه موفقیت بالقوه برای جنبش موضع میهنی احتمالاً به ضرر همکاران سابق علی حمه صالح خواهد بود. انتظار می‌رود گوران – که در سال 2009 از اتحادیه میهنی کردستان جدا شد – پس از شکست سنگین در انتخابات پارلمانی فدرال 2021- بار دیگر آرای آن کاهش قابل توجه‌ای داشته باشد.
نتیجه محتمل انتخابات
بررسی تحولات انتخاباتی گذشته نشان می‌دهد که عملکرد انتخاباتی احزاب اپوزیسیون و برد و باخت آن‌ها در کردستان عراق، بیش از آنکه به موقعیت و وضعیت دو حزب حاکم مرتبط باشد، به تعامل آن‌ها با خودشان ارتباط دارد. یاسین طه، تحلیلگر سیاسی در این باره به امواج مدیا گفت: «پیش بینی می‌شود که حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی دو سوم کرسی‌ها را به دست آورند و تنها سهم کوچکی از کرسی‌ها برای مخالفان باقی بماند.»
طاها افزود: «احزاب مخالف قادر به برهم زدن وضعیت موجود نیستند، زیرا آن‌ها هیچ قدرتی بر نهادهای امنیتی و نظامی اقلیم کردستان ندارند.»
احزاب اپوزیسیون در کردستان عراق نیز نباید بیش از حد به توانایی کمیسیون عالی انتخابات عراق برای تضمین شرایط بازی برابر اعتماد کنند. آرام جمال، مدیر مؤسسه کردی انتخابات، به امواج مدیا گفت که علیرغم اینکه دو حزب مسلط «اختیارات محدودی بر کمیسیون عالی انتخابات دارند، این لزوماً به معنای بی‌عیب بودن کمیسیون عراق نیست.»
علاوه بر این، این احساس که بازی انتخاباتی به نفع احزاب حاکم است، ایمان به ایجاد روند دموکراتیک در اقلیم کردستان را تضعیف کرده است. این امر در صورت تحقق مجدد وضعیت موجود در نظرسنجی‌های آتی، احتمالاً بدتر خواهد شد. با توجه به اینکه بسیاری در کردستان عراق این نظرسنجی‌ها را به عنوان نتیجه قطعی می‌پذیرند، جای تعجب نیست که رای دهندگان به طور فزاینده‌ای از صندوق‌های رای دور بمانند. تنها 35.7 درصد از واجدین شرایط اقلیم کردستان در انتخابات پارلمانی 2021 عراق شرکت کردند.
با این حال، آرام جمال نسبت به دورنمای انتخابات پارلمان کردستان خوش‌بین است. او معتقد است که رای دهندگان از شانس احزاب جدید برای تغییر پویایی سیاسی در اقلیم کردستان جسارت پیدا کرده‌اند. مدیر مؤسسه کردی انتخابات گفت: «اگر انتخابات اقلیم کردستان مهم نیست، چرا حزب دموکرات کردستان از شرکت در آن تردید داشته است؟ »
