سیاسی

امریکا، اسرائیل، ترکیه یا ایران؛ کدام یک پیروز میدان نفوذ در شرق مدیترانه خواهد بود؟

در حالی که امریکا تمرکز خود را از شرق مدیترانه دور کرده، کشورهای گوناگون منطقه ازجمله ایران، اسرائیل، مصر، ترکیه برای نفوذ در شرق مدیترانه تلاش می کنند.

میدل ایست نیوز: منطقه شرق مدیترانه در سه دهه گذشته معضلی برای امنیت ملی امریکا بوده است، اما تصمیم گیرندگان سیاسی امریکا تمرکز خود را از این منطقه که یکی از شاهراه های استراتژیک جهان است از دست داده اند. این در حالی است که نزاع ها در شرق مدیترانه شدت گرفته است و تحولات ژئوپلتیک ایجاب می کند که امریکا بار دیگر در پی استفاده از فرصت های تازه برآید و اجازه ندهد که این منطقه به نقطه نزاعی سخت مانند دریای جنوبی چین تبدیل شود.

موقعیت جغرافیایی شرق مدیترانه، در نقطه التقای اروپا و آسیا و آفریقا باعث شده که این منطقه به مرکز رقابت قدرت های بزرگ جهان تبدیل شود. امریکا نخستین گام های خود در جنگ سرد را به درستی در این منطقه برداشت. در 1947 ایالات متحده به موجب طرح ترومن برای دفاع از جهان آزاد دربرابر کمونیسم کمک های خود به یونان و ترکیه را آغاز کرد.

در چند دهه رویارویی قدرت های بزرگ، شرق مدیترانه نقطه اصلی تمرکز استراتژی امریکا بوده است. اما یک ده پس از پایان جنگ سرد حجم حضور ایالات متحده در این منطقه کاهش یافت و نزاع های مهم تری در خلیج و افغانستان و دیگر مناطق امریکا را به آن نقاط کشاند.

در حال حاضر، منطقه شرق مدیترانه بار دیگر به شدت اهمیت خود را بازیافته و بازسازی ژئوپلتیک در آن احتمالات گوناگون تعامل یا تخاصم را پیش می نهد.

در این راستا «پروژه امنیت شرق مدیترانه» تابع مرکز یهودی امنیت ملی امریکا که مجله The National Interest با آن همکاری می کند، گزارش اولیه خود درباره تحولات منطقه و تأثیر آن بر امنیت ایالات متحده را منتشر می کند. براساس این گزارش، عامل اصلی این تغییر و تحولات، تحول ترکیه در دوره ریاست «رجب طیب اردوغان» است. دوره ای که شاهد اختلافات ترکیه با پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و با امریکا و اتحادیه اروپا و اسرائیل و مصر بوده است. دستیابی ترکیه به سامانه دفاعی اس 400 روسیه نشان می دهد که ترکیه تمایل چندانی به حفظ نقش سپر دفاعی جنوبی ناتو را ندارد.

عامل دیگر این تحولات، از سرگیری رقابت نیروهای بزرگ است. این رقابت البته از دیرباز در اروپای شرقی و غرب اقیانوس آرام برقرار بوده، اما ایران و روسیه می کوشند که آن را به شرق مدیترانه هم بکشانند.

ایران با استفاده از ایادی خود خط نفوذی ایجاد کرده که از عراق به سوریه و لبنان و مدیترانه کشیده می شود. بازوی این نفوذ موشک های حزب الله است که می تواند حمل و نقل دریایی و بنادر و زیرساخت های تولید انرژی را هدف قرار دهد.

مسکو هم بیش از هر زمان دیگر در این منطقه دخالت می کند. روسیه ناوگان دریایی خود را در این منطقه فعال کرده و سپر دفاع هوایی خود را بر اکثر بخش های این منطقه پوشش داده است. بعد از چند دهه، برای اولین بار امریکایی ها شرق مدیترانه را نقطه نفوذ و فعالیت بلامنازع خود نمی دانند.

عامل سوم تحولات این منطقه آن است که بزرگ ترین اکتشافات گاز طبیعی دریایی در هزاره سوم در این منطقه کشف شده و احتمال کشفیات بیشتر هم جدی است.

این ثروت عظیم با شدت گرفتن رقابت کشورهای منطقه برای دستیابی به آن همراه شده که تنش های موجود را شدت می بخشد. نبود نیروهای امریکایی در میانه این تحولات ژئوپلتیک و اقتصادی باعث درگرفتن رقابت تسلیحاتی در سراسر منطقه هم شده است.

ترکیه می کوشد ناوگان دریایی خود را تقویت کند و یونان و قبرس و اسرائیل و مصر هم که منافع اقتصادی و امنیتی  مشترک دارند از این تلاش های ترکیه تأثیر می پذیرند.

جدا از این، احتمال درگیری مستقیم اسرائیل و ایران در لبنان یا سوریه از هر زمانی بالاتر است. افزایش پهپادهای ارزان قیمت که نیاز حضور میدانی نیروی انسانی ندارد هم می تواند باعث برهم زدن ثبات در میانه این رقابت تسلیحاتی شود.

این همه البته به معنای آن نیست که ایالات متحده همه فرصت ها را از دست داده است. شرکت های متحد امریکا می توانند با استفاده از حمایت امریکا به تقویت ثبات منطقه ای و تضعیف نفوذ انرژی روسیه در اروپا کمک کنند. مثلا یونان اخیرا نشان داده که آماده سرمایه گذاری در ناتو و تقویت روابطش با ایالات متحده است.

درست است که سیاست گذاران امریکایی گام های اولیه برای تقویت اینگونه همکاری را برداشته اند، اما روابط امریکا با ترکیه فاقد هرگونه خط مشی مشخص است و این باعث می شود که در تعهدات امریکا تردیدهایی پیش آید.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که منطقه شرق مدیترانه باید بار دیگر مورد توجه استراتژیک امریکا واقع شود. این یعنی امریکا باید به این منطقه به چشم یک موجودیت یکپارچه استراتژیک نگاه کند. این نگاه بدون ایستادن دربرابر گروه هایی که در دل منطقه در آن بحران امنیتی و دیپلماتیک می آفرینند ممکن نیست.

افزون بر این امریکا باید به دوست و دشمن بفهماند که منطقه شرق مدیترانه بار دیگر اهمیت حیاتی برای امنیت ملی امریکا پیدا کرده و امریکا خود را متعهد به تأمین ثبات در این گلوگاه مهم بین المللی می داند.

منبع
The National Interest

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا