یک سال پس از نشست العلا؛ آیا بحران شورای همکاری کاملا حل شد؟

میدل ایست نیوز: در سال گذشته و وقایعی را که شورای همکاری به خود دید، مهم تر و بارزتر از آشتی کشورهای عضو شورای همکاری نبود؛ آشتی که در شهر العلای عربستان در 5 ژانویه 2021 صورت گرفت.

این نشست موجب شد بحران شورای همکاری که از ژوئیه 2017 آغاز شد به پایان برسد؛ بحرانی که با قطع رابطه عربستان، امارات، بحرین و مصر با قطر به دلایلی نظیر حمایت قطر از تروریسم، رابطه با ترکیه و ایران و شبکه های رسانه ای قطر آغاز شد.

وزیر خارجه عربستان در واکنش به حل بحران شورای همکاری گفته بود: همه اختلافات به پایان رسیده و روابط به صورت کامل برقرار شده است. وی گفت که نیاز مبرمی به یکپارچه سازی تلاش های برای بهبود وضعیت منطقه و مقابله با چالش های آن به ویژه برنامه هسته ای و موشک های بالستیک ایران وجود دارد.

بازگشت قوی روابط قطر و عربستان

بازگشت روابط قطر با کشورهای محاصره کننده او در یک سطح نبود؛ روابط قطر با عربستان شاهد بازگشت قوی و روابط قطر و بحرین همچنان ضعیف بود.

ریاض نخستین کشوری بود که سفیر خود در دوحه را بازگرداند و سفیر عربستان استوارنامه خود را در 30 ژوئیه 2021 به امیر قطر تحویل داد.

در 11 اوت نیز قطر، بندر محمد عبدالله العطیه را به عنوان سفیر فوق العاده و تام الاختیار خود در عربستان انتخاب کرد و پس از گذشت 14 روز، دوحه و ریاض پروتکلی برای ایجاد شورای هماهنگی عربستان-قطر امضا کردند.

از بارزترین وقایعی که در زمینه بازگشت روابط بین دو کشور رخ داد، سفیر تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به عربستان و سپس سفر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان به قطر بود.

پیشرفت سریع روابط قطر و مصر

روابط قطر و مصر نیز با رشد سریعی به روند دیپلماتیک خود بازگشت؛ دو کشور در 20 ژانویه 2021 روابط دیپلماتیک خود را از سرگرفتند.

قطر و مصر سپس سفرای خود در قاهره و دوحه را تعیین کردند؛ عمرو الشربینی، سفیر جدید مصر استوارنامه خود را در 15 نوامبر به امیر قطر تحویل داد و قطر نیز سالم بن مبارک آل شافی را به عنوان سفیر فوق العاده و تام الاختیار خود در قاهره تعیین کرد.

روابط قطر و امارات

روابط بین  قطر و امارات اما با وجود استقبالی که از سوی انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی شد، پس از گذشت چند ماه برقرار شد و بهبود یافت.

یخ روابط بین دو طرف از 26 اوت 2021 و سفر طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات به دوحه و دیدار با امیر قطر آب شد.

پس از گذشت دو روز از این دیدار نیز امیر قطر در بغداد و در حاشیه کنفرانس منطقه ای بغداد با محمد بن راشد، نائب رئیس امارات متحده عربی دیدار کرد.

محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی نیز در 6 اکتبر میزبان محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر بود.

در همین راستا، «محمود علوش»، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت وگویی با پایگاه خبری الخلیج آنلاین گفت روابط عربستان و قطر شاهد پیشرفت قابل ملاحظه ای پس از سفرهای متقابل امیر قطر و ولیعهد عربستان بود.

وی اظهارداشت که روابط قطر و امارات اما در سطح روابط عربستان و قطر پیشرفت نکرد و دلیل آن هم این بود که اماراتی ها اساسی اشتیاقی به آشتی نداشتند بلکه با این موضوع کنار آمدند.

به گفته این تحلیلگر سیاسی، با وجود موفقیت آمیز بودن آشتی کشورهای عضو شورای همکاری در بازگرداندن اتحاد به شورا، اما رقابتی بین امارات و عربستان در زمینه اقتصاد و سیاست خارجی شکل گرفت.

علوش اشاره کرد که امارات به آشتی با ترکیه و روی آوردن به ایران و نظام سوریه اقدام کرد اما عربستان به در قبال گام های امارات و حرکت به سمت تهران و دمشق، محافظه کار بود.

روابط قطر و بحرین؛ پرونده ای پیچیده

برخلاف عربستان، مصر و امارات، رابطه قطر و بحرین هنوز تیره و تار است و فراتر از نشست های رسمی نرفته است.

پرونده روابط قطر و بحرین، از پرونده های پیچیده ای محسوب می شود که حل آن سخت است چرا که اختلافات بین دو طرف فراتر از بحران شورای همکاری است و این پرونده به تفاهم و همکاری بیشتر بین دوحه و منامه نیاز دارد.

این اختلاف را حتی با بررسی پیام های کشورهای عضو شورای همکاری به مناسبت روز ملی قطر می توان دید؛ به گونه ای که همه کشورهای عضو شورای همکاری به جز بحرین در پیام های جداگانه ای روز ملی قطر را به سران این کشور تبریک گفتند.

علوش بیان کرد که اختلافات بین قطر و بحرین فراتر از موضع دو کشور در رابطه با مسائل منطقه ای است و به منازعه تاریخی دو کشور بر سر برخی مناطق و پناه دادن قطر به اپوزوسیون بحرین برمی گردد.

وی گفت این اختلافات باقی می ماند اما تاثیری بر روند مصالحه کشورهای عضو شورای همکاری نخواهد گذاشت.

از العلا تا ریاض

چهل و دومین نشست شورای همکاری که در عربستان برگزار شد، نشان داد روابط بین کشورهای عضو شورای همکاری همانند قبل نیست.

این نشست نشان داد تغییر قابل توجهی در روابط بین کشورهای عضو شورای همکاری رخ داده و آنها بر یک اصل کلی که همان وحدت امنیتی خودشان است توافق کرده اند.

علوش گفت از نظر تحکیم روند شورای همکاری و پایان محاصره قطر و بازگشت وحدت به شورای همکاری، نشست العلا موفق بوده اما اختلافات عمیق بین کشورهای عضو شورای همکاری در رابطه با سیاست های منطقه ای و رقابت سیاسی و اقتصادی فیمابین باقی مانده و موفقیت چندانی صورت نگرفته است.

به نظر این تحلیلگر مسائل سیاسی، با نگاه به چالش های بزرگ بحران شورای همکاری بر روابط کشورهای عضو، می توان فهمید حل اختلافات فیمابین به صورت کامل به زمان بیشتری نیاز دارد.