میدل ایست نیوز: اختلاف اخیر میان ایران با عربستان و کویت درباره میدان گازی الدره/ آرش، به نگرانی‌ها درباره احتمال بالاگرفتن نزاع بر سر منابع طبیعی در منطقه دامن زده است.
این در حالی است که عربستان سعودی یکی از طرف‌های اختلافات میان کشورهای منطقه بر سر میدان‌های نفتی و گازی است. این اختلافات نوعا ریشه در قرن گذشته دارد اما همواره درباره حل و فصل آنها کوتاهی شده است.
میدان الدره/ آرش
نزاع بر سر این میدان گازی میان ایران و کویت به دهه 1960 مربوط می‌شود که هر یک از این کشورها حقوق حفاری برای کشف گاز را به دو شرکت مختلف واگذار کرد.
در سال 2011، ایران حفاری در این میدان را از سر گرفت و این باعث شد که کویت و عربستان درباره ترسیم مرزهای دریایی خود و ترسیم میدان‌های نفتی مشترک به توافق برسند.
سپس به مدت چند سال ایران و کویت مذاکراتی برای حل اختلافات بر سر منطقه کمربند ساحلی در مرز دریایی دو کشور اجرا کردند که نتیجه‌ای در پی نداشت.
در دسامبر 2019 کویت و عربستان یادداشت تفاهم «همکاری مشترک برای توسعه میدان الدره/ آرش» امضا کردند که در مارس 2022 عملی شد.
در 21 مارس عربستان و کویت، توافقی را برای توسعه این میدان گازی امضا کردند که به موجب آن شرکت نفط کویت و شرکت آرامکو اقدامات لازم برای توسعه این میدان گازی و استخراج آن را انجام می‌دهند.
«سعید خطیب زاده»، سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به توافق اعلام شده میان عربستان و کویت درخصوص میدان مشترک گازی آرش/ الدره تاکید کرد بر اساس مقررات و رویه‌های بین المللی هرگونه اقدام در بهره برداری و توسعه این میدان باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور انجام شود و لذا اقدام اخیر کویت و عربستان در قالب یک سند همکاری، مغایر با رویه های جاری و مذاکرات انجام شده قبلی بوده و غیرقانونی است و تاثیری بر وضعیت حقوقی میدان نداشته و مورد تایید ایران نیست.
سخنگوی وزارت خارجه ایران افزود که میدان گازی آرش/ الدره یک میدان مشترک بین کشورهای ایران، کویت و عربستان است و بخش‌هایی از آن در محدوده آب‌های تحدید حدود نشده بین ایران و کویت قرار دارد.
روز سه شنبه (29 مارس) «احمد ناصر الصباح»، وزیر خارجه کویت با انتشار بیانیه‌ای تأکید کرد که میدان الدره (آرش) کاملا متعلق به کویت و عربستان است و فقط این دو کشور حق سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری در این میدان نفتی و گازی را دارند.
میدان های وفره و الخفجی
از مشهورترین نزاع‌ها در منطقه، اختلاف عربستان و کویت بر سر منطقه‌ای به وسعت 5770 کیلومتر مربع در منطقه مرزی است که به 1922 برمی‌گردد.
این منطقه که وفره نام دارد، دو میدان نفتی وفره و الخفجی را در خود جای داده و دو کشور در سال 1965 توافقی درباره تقسیم برابر تولید نفت این دو میدان گازی امضا کردند.
اما در سال 2014 پس از آنکه عربستان امتیاز استخراج از این میدان گازی تا سال 2039 را با شرکت چورون امضا کرد، کویت در اعتراض به این تصمیم تولید 500 هزار بشکه نفت در این میدان گازی را متوقف کرد.
بعد از 5 سال اختلاف، دو کشور در اواخر سال 2019 توافق‌نامه‌ای را درباره این دو میدان نفتی امضا کردند و تولید نفت را از سر گرفتند.
میدان الشیبه
میدان نفتی و گازی الشیبه موضوع اختلاف میان عربستان و امارات از زمان استقلال امارات در سال 1971 است.
این میدان گازی در منطقه ربع الخالی در نزدیکی مرزهای امارات و در فاصله 10 کیلومتری جنوب ابوظبی است. امارات با استناد به نقشه‌ها و مدارکی بر مالکیت این میدان نفتی تأکید می‌کند.
ذخایر نفتی این میدان که در سال گذشته هدف حمله گروه انصارالله قرار گرفت، 13.6 میلیارد بشکه از نوع نفت سبک باکیفیت و 25 هزار میلیارد فوت مکعب گاز برآورد شده است.
در سال 1974 دو کشور توافق‌نامه جده را امضا کردند که به موجب آن عربستان ادعای خود درباره منطقه البریمی را کنار گذاشت و در عوض امارات از منطقه خور العیدید که دربردارنده مناطق ساحلی به طول 25 کیلومتر است و 80 درصد چاه‌های نفتی الشیبه را دربرمی‌گیرد صرف نظر کرد.
اما بعدتر امارات اجازه حفاری برای کشف نفت در جزایر محاذی میدان نفتی الشیبه را نداد و این موجب اختلاف میان دو کشور شد.
ابوظبی می‌گوید که از این منطقه به صورت موقت و در شرایطی که تازه به استقلال رسیده بود صرف نظر کرده تا بحران منطقه البریمی حل شود.
در سال 2005، در سفر «نایف بن عبدالعزیز»، وزیر کشور عربستان به ابوظبی، برای مذاکره به درباره این توافق، اختلافات دو طرف شدت گرفت. او در این سفر درخواست امارات برای بهره‌برداری از سهم 20 درصدی خود از میدان نفتی الشیبه را رد کرد.
با این همه، شرکت آرامکو به پروژه‌های خود برای توسعه این میدان نفتی ادامه می‌دهد. در سال 2016 این شرکت بر تولید نفت خود از میدان الشیبه 250 هزار بشکه افزود و تولید خود را به یک میلیون بشکه در روز رساند.
میدان نفتی الشیبه که از آن به معدن طلای اقتصاد عربستان یاد می‌شود می‌تواند به مدت 70 سال روزانه 1.3 میلیون بشکه نفت تولید کند. ذخایر نفت این میدان نفتی معادل 160 روز مصرف نفت جهان و دو سال مصرف نفت قاره اروپاست.
میدان ابوسعفه
میدان نفتی ابوسعفه نیز دهه‌هاست که در اختیار عربستان است در حالی که موقعیت آن در بخش بحرینی مرز دو کشور جای دارد.
این میدان نفتی که تولید نفت آن از سال 1966 آغاز شده در جنوب شرق میدان البری جای دارد و ذخایر آن 6.1 میلیارد بشکه است.
ریاض با تکیه بر قدرت نظامی و اقتصادی خود در سال 1958 توانست بحرین را به امضای توافق‌نامه‌ای درباره انصراف از حاکمیت خود بر این منطقه در برابر موافقت عربستان با پرداخت سهمی از درآمد این میدان نفتی به بحرین وادار کند.
این میدان نفتی که 10 سکوی استخراج در آن نصب شده روزانه 350 هزار بشکه نفت تولید می‌کند.
میدان نفتی ابوسعفه را می‌توان یک نقطه تنش میان ریاض و منامه به شمار آورد. شرکت آرامکو در سرمایه‌گذاری در این میدان نفتی با شرکت بابکو بحرین شریک است.
در سال 2019، آرامکو خبر داد که در سال‌های 2016-2018 بحرین ترجیح داده که به جای دریافت درآمد حاصل از فروش نیمی از نفت این منطقه، خود این نفت را دریافت کند.
میدان های مشترک ایران با کشورهای عربی
در این میان، میدان‌های نفتی متعددی هست که کشورهای شورای همکاری بر سر آن با ایران اختلاف نظر دارند و ایران این کشورها را به سوءاستفاده از میدان‌های نفتی خود متهم می‌کند.
از مهم‌ترین میدان‌های گازی مشترک با ایران، میدان گازی پارس جنوبی است که با 51 هزار میلیارد متر مکعب ذخایر گازی بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است. این میدان گازی به وسعت 9.7 هزار کیلومتر مربع است که 6 هزار کیلومتر مربع آن در قطر و 3.7 کیلومتر مربع آن در ایران جای دارد. این میدان گازی در سال 1971 کشف و استخراج گاز از آن در سال 1989 آغاز شد.
میدان نفتی هنگام در نزدیکی تنگه هرمز نیز میدانی مشترک میان ایران و عمان است.
میدان نفتی فروزان نیز که در 100 کیلومتری جنوب جزیره خارک با 2.3 میلیارد بشکه ذخایر نفتی است میان ایران و عربستان مشترک است.
همچنین ایران میدان‌های گازی و نفتی مشترک متعددی در مرزهای خود با عراق دارد.
