دیدارهای خارجی؛ ابزار سه ضلع خاندان بارزانی برای تقویت هرم قدرت

میدل ایست نیوز: نکته بارز هنگام سفر مقامات عالیرتبه خارجی به اقلیم کردستان عراق این است که تقریبا یک انتظاری قطعی و حتمی وجود دارد که این مقامات با سه شخصیت سیاسی از یک خاندان و یک حزب یعنی مسعود، نچیروان و مسرور بارزانی دیدار کنند.

دیدار مسئولان رده بالای خارجی با سه شخصیت از یک خاندان، علاوه بر اینکه از برخی سیاست‌های داخلی و روندهای دیپلماتیک در اقلیم کردستان و عراق پرده بر می‌دارد؛ به تسلط بیشتر این خاندان از صدر تا ذیل امور در اقلیم کردستان نیز منجر شده و به طرز چشمگیری به مصالح سیاسی حزب دموکرات کردستان کمک می‌کند.

وقتی به سفر مقامات خارجی به اقلیم کردستان عراق نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که قانونی نانوشته و متعارف وجود دارد که روسای کشورها، وزیران و سفرا هنگام ورود به اربیل با مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان، نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان و مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم دیدار می‌کنند.

از آنجا که مسعود پدر مسرور و عموی نچیروان است، این دیدارها به خوبی نشان‎ می‌دهد که چگونه قدرت در یک خاندان در اقلیم کردستان، به انحصار در آمده است.

این مساله تا حدی مورد توجه است که به دیدار مقامات خارجی با سه شخصیت اصلی اقلیم کردستان، اصطلاح “دیدار با خاندان بارزانی” اطلاق می‌شود و بررسی‌ها نشان می‌دهد که تقریبا این اتفاق به طور منظم هر یازده روز یک بار رخ می‌دهد و این نکته تنها مربوط به دیدارهای رسمی‌ای می‌شود که در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های حزب دموکرات کردستان رسانه‌ای می‌شوند و این به غیر از نشست‌های ویژه و دارای حساسیتی است که هیچ وقت علنی نمی‌شوند.

اهداف این دیدارها با یکدیگر متفاوت است. گاهی این دیدارها تنها به یک جلسه منحصر می‌شود مانند سفر وزیر خارجه سوئد به اربیل در ماه نوامبر گذشته. برخی دیگر تنها به تشریفات دیدار با سفرای جدید در عراق یا سفرایی که ماموریت آنان پایان پذیرفته، اختصاص دارد و گاهی برخی مسئولان به طور مکرر به دیدار سران اقلیم کردستان می‌روند مانند جنین پلاسخارت، نماینده ویژه سازمان ملل در عراق یا ماتیو تولر، سفر امریکا در بغداد که از فوریه 2020 تاکنون حداقل 9 بار با خاندان بارزانی دیدار کرده است.

از سویی طبق پروتکل، مقامات خارجی هنگام سفر به اربیل با هر کدام از رهبران اقلیم به طور جداگانه دیدار می‌کنند، شاید دیدار پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان به عراق در مارس 2021 را بتوان یک استثنا دانست که موقع سفر به اربیل با سه عضو ارشد خاندان بارزانی یعنی مسعود، نچیروان و مسرور همزمان در یک اتاق دیدار کرد.

در خصوص پروتکل دیدار با مقامات کردستان، گفتنی است که این دیدارها از طریق اداره روابط خارجی در دولت ایالتی اقلیم و دفتر سه عضو ارشد خاندان بارزانی، تنظیم می‌شود و چنانچه درخواست مقامات شامل دیدار با هر سه رهبر اقلیم کردستان نباشد، واکنش تند حزب دموکرات کردستان را به همراه خواهد داشت و این امر یک اهانت از سوی حزب دموکرات محسوب خواهد شد.

از سویی اقلیم کردستان عراق با وجود آنکه ماده 121 قانون اساسی عراق برخی اختیارات را در تعامل با دولت‌های خارجی به آن اعطا کرده، مجدد همین روند سخت و حزبی را برای مقامات داخلی و عراقی نیز اجرا می‌کند و چنانچه مقامات سیاسی عراق نیز از این پروتکل تخطی کنند، ممکن است با توبیخ شدید مقامات اقلیم کردستان مواجه ‌شوند.

در همین راستا می‌توان به نمونه‌هایی از سفرهای مقامات ارشد عراق به اقلیم کردستان اشاره کرد که با دیدار سه عضو خاندان بارزانی همراه بوده است.

برای مثال مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق در پی حمله موشکی سپاه پاسداران ایران به اربیل با هر سه عضو ارشد خاندان بارزانی در ماه مارس دیدار کرد.

برهم صالح، رئیس جمهوری عراق هم از ماه آوریل گذشته دستکم دو سفر به اقلیم کردستان داشته که یک مورد آن در ماه نوامبر گذشته بود که وی تلاش کرد نظر موافق حزب دموکرات کردستان را برای انتخاب مجدد خود به دست آورد.

نمونه دیگر، دیدار نمایندگان جریان صدر به رهبری مقتدی صدر با رهبران سه گانه اقلیم کردستان برای انجام هماهنگی‌های لازم جهت تشکیل دولت اکثریت ملی از طریق ائتلاف میان حزب دموکرات، جریان صدر و برخی جریان‌های سنی است.

گفتنی است که حزب دموکرات کردستان تنها حزب سیاسی در اقلیم کردستان عراق نیست. برای مثال قباد طالبانی از حزب اتحادیه میهنی معاون مسرور بارزانی، رئیس دولت ایالتی اقلیم است و یا برادرش بافل طالبانی، به عنوان رئیس حزب اتحادیه میهنی کردستان با برخی مقاماتی که وارد اربیل می شوند دیدار می کند ولی با همه این اوصاف، سهم اصلی در نشست‌های رسمی در اربیل متعلق به حزب دموکرات کردستان است.

احزاب اپوزوسیون و مستقل هم تقریبا شانسی برای حضور در دیدارهای رسمی ندارند و نکته قابل توجه دیگر در رابطه با حزب دموکرات کردستان این است که زنان هیچ نقشی در رده بالای این حزب ندارند به طوری که آنان به طور کامل از نشست‌های عالیرتبه در اقلیم کردستان کنار گذاشته شده‌اند.

از سویی با نگاهی به ساختار قدرت در حزب دموکرات کردستان، می‌توان فهمید که دیدار با هر کدام از افراد خاندان بارزانی وسیله‌ای برای ایجاد توازن میان این افراد است.

در ساختار هرمی قدرت در اقلیم کردستان، مسعود بارزانی جایگاه نخست را دارد و مسرور و نچیروان به عنوان پسر و برادرزاده مسعود با وجود پست های متفاوت در نگاه سیاسی دارای جایگاه و وزن سیاسی مشترک هستند فلذا اکتفای مقامات ارشد خارجی به دیدار یک نفر از آنها می تواند به منافع سیاسی هر کدام از این عموزاده‌ها کمک کند.

از سویی برخی اختلافات سیاسی و شخصی میان حزب دموکرات کردستان وجود دارد که احتمال دارد در آینده به نقطه انفجار برسد و می‌توان اوج آن را در نشست امنیتی مونیخ مشاهده کرد که مسرور بارزانی و نچیروان بارزانی هر کدام جداگانه در راس دو هیئت دیپلماتیک در این نشست شرکت کردند.

در مجموع با بررسی دقیق نشست‌های جداگانه با سه رهبر حزب دموکرات کردستان این نتیجه به دست می‌آید که هدف این حزب از اجرای این پروتکل، تقویت این نگاه است که خاندان بارزانی در سپهر سیاسی اقلیم کردستان و عراق نقش مرکزی را ایفا می کند.

در پایان می توان گفت که چنانچه از شهروندان عادی در اقلیم کردستان خواسته شود تا رهبران سیاسی اقلیم را توصیف کنند بسیاری از آنان از واژه “مافیا” استفاده خواهند کرد و تمامی نشانه‌ها حاکی از آن است که مخالفت با حزب دموکرات کردستان امری واضح است و تاییدکننده این مطلب پایین آمدن میزان مشارکت در انتخابات، درصد بالای مهاجرت طبقه متوسط شهری به اروپا، دستگیر و زندانی شدن روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی و عدم پرداخت به موقع حقوق کارمندان است.

حال این پرسش مطرح می‌شود که مقامات و دولت‌های خارجی چه راهبردی را در قبال حزب دموکرات کردستان و خاندان بارزانی طی خواهند کرد. آیا همچنان به روند قبلی ادامه می دهند یا زمان تغییر رویکرد فرا رسیده است.

همچنین بخوانید:

انحصارگرایی سیاسی بارزانی؛ انتقال تنش‌ها از ریاست‌جمهوری عراق به انتخابات اقلیم