آغاز انقلاب معکوس در سودان

میدل ایست نیوز: آنچه از دسامبر 2018 به صورت خودجوش در سرتاسر سودان در اعتراض به نابه سامانی اقتصادی آغاز شد و به برکناری دیکتاتور سودان در ماه آوریل انجامید، به نظر می آید که امروز دربرابر مانعی بزرگ قرار گرفته است: «عمر البشیر» رفت اما رژیم او همچنان مقاومت می کند. با اینکه شورای نظامی سودان وعده انتقال قدرت را به غیر نظامیان داد، به نظر می آید ارتش سودان همچنان حاضر به اجرای این وعده نیست.

«حیدر الصافی شبو»، مذاکره کنندگان نیروهای انقلابی با شورای نظامی سودان، به «فارن پالسی» گفت که «شورای نظامی خواستار حفظ قدرت شده بود و حتی پیشنهاد غیرنظامیان درباره تشکیل شورایی متشکل از چهره های نظامی و غیر نظامی را رد کرد».

به نظر «کامرون هادسون»، پژوهشگر شورای آتلانتیک، شورای نظامی سودان در دوره البشیر یاد گرفته که چگونه زمانی طولانی را صرف جزئیات دقیق کند و این گونه مردم را سرگرم و در نهایت نیروهای اپوزیسیون را ضعیف کند. اما این استراتژی می توان تیغی دو لبه باشد، چون نشانه هایی هست که از شکاف درون شورای نظامی خبر می دهد و کارشناسان غربی را درباره احتمال ازسر گرفتن خشونت ها نگران کرده است.

مثلا در 21 مه 2019، دادستانی سودان خبر داد که برای بازداشت «صلاح قوش»، مدیر سابق دستگاه اطلاعات سودان که در دوره البشیر نقش بسیاری در سرکوب معترضان داشت، اقدام کرده اما محافظان قوش مانع از این کار شده اند. این نشان می دهد که دستگاه امنیتی سودان همچنان ساز خودش را می زند.

شواهد دیگری هم هست که نشان دهنده اختلافات شدید درون ارتش است. هفته گذشته افراطی با پوشش نیروهای دخالت فوری که گروهی شبه نظامی تحت سلطه شورای نظامی سودان است به جان اعتصاب کنندگان غیر نظامی افتادند و آنان را کتک زدند. البته اعتصاب کنندگان حلقه ای در دفاع از خود ساختند و آسیب دیدگان را معالجه کردند.

«دین فتاح» یکی از اعتصاب کنندگان می گوید: «ما نمی ترسیم، از راه مسالمت آمیز آزادی مان را می خواهیم. اما کسی کمکمان نمی کند».

این حمله با تیراندازی به سمت اعتصاب کنندگان هم همراه بود و دست کم 6 تن در آن کشته و 77 تن زخمی شدند. از چند روز پیش از این حمله هم شورای نظامی سودان به نمایندگان سفارتخانه های خارجی هشدار داده بود که به اعتصاب کنندگان نزدیک نشوند.

در میان گروه های غیر نظامی هم که به نیروهای «الحریة و التغییر» (آزادی و تغییر) شناخته می شوند هم اختلافاتی دیده می شود. صبح سه شنبه هفته گذشته (21 مه) برخی از اعضای این گروه از ناامیدی خود به پیشرفت مذاکرات مربوط به تقسیم قدرت سخن گفتند.

حامیان انقلاب معکوس

در آن سوی مرزهای سودان، سه کشور عربی از در حمایت از شورای نظامی سودان برآمده اند. شمار زیادی از سربازان سودانی در جنگ ائتلافی به سرکردگی عربستان سعودی در حال جنگیدن در یمن هستند. همین باعث شده که عربستان و امارات در پی حمایت از ارتش برآیند و تاکنون 500 میلیون دلار به بانک مرکزی سودان کمک کرده اند. اموالی که بسیاری کارشناسان آن را تلاش این کشورها برای خرید نظامیان می دانند.

ازسوی دیگر مصر هم حامی شورای نظامی است چون آن را عاملی دربرابر جلوگیری از تحکیم دموکراسی و برآمدن نیروهای اسلام سیاسی می داند. روابط نظامی مصر و سودان بسیار گسترده است و اکثر فرماندهان بلندپایه ارتش سودان در مصر تحصیل کرده اند.

«حمیدتی» مهره انقلاب معکوس

«محمد حمدان دقلو» معروف به حمیدتی، فرمانده نیروهای دخالت فوری، که عامل سرکوب های گسترده در دارفور بود، به لحاظ رسمی نفر دوم شورای نظامی سودان است. اما دیپلمات های غربی می گویند که برکناری البشر و کودتا علیه وی ابتکار حمیدتی بوده است. او ازجانب شورای نظامی مسئول مذاکره با غیر نظامیان شد.

حمیدتی روابط نزدیکی با حکومت عربستان و امارات دارد و به محض انتخاب به عنوان معاون رئیس شورای نظامی سودان به عربستان سعودی رفت و در 24 مه با «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان دیدار کرد.

رسانه های رسمی محور مذاکرات وی با ولیعهد عربستان را «حفظ نیروهای سودانی در جنگ یمن و در عوض، حمایت عربستان از حکومت جدید سودان» اعلام کردند. او در این دیدار متعهد شده که نیروهای سودانی تا زمانی که جنگ یمن به اهداف خود برسد در این جنگ حضور خواهند داشت.

برخی گزارش های امنیتی شمار نیروهای تحت کنترل حمیدتی را حدود 20 هزار نیرو برآورد کرده اند که چندهزار از آن در خرطوم هستند. برخی گزارش های دیگر حتی از این فراتر رفته و گفته اند که نیروهای وی در خرطوم 20 هزار و در بیرون خرطوم ده ها هزار تن است.

شمار واقعی این نیروها هرچه باشد، شکی نیست که این نیروهای بسیار مجهز هستند و حتی به کاتیوشا هم مجهزند. این نیروها از حمایت روسیه نیز برخوردارند و بسیاری سلاح های خود را از شرکت های روسیه ای خریداری کرده اند.

موضع کشورهای غربی

در این میان کشورهای غربی در برخورد با پرونده سودان دچار نوعی سرگشتگی هستند. برخی دیپلمات های غربی گفته اند که حاضر به پذیرش سلطه ارتش در سودان نیستند، اما برخی دیگر تأکید کرده اند که مواضع غربی ها در این باره چندان قاطع هم نیست.

به نظر می آید امریکا هم سیاست مشخصی در سودان ندارد. گروه «تجمع المهنیین السودانیین» (تجمع کارگزاران سودان) از نظر امریکا با گروه اخوان المسلمین مرتبط است. نظری که چندان شواهد روشنی درباره صحت آن نمی توان یافت.

چند تن از چهره های ائتلاف مدنی سودان تأکید کرده اند که «ستیون کوتسیس» نماینده ویژه امریکا در امور سودان تعامل درستی با آنها نداشته و به نظر می آمده که موضوع برایش اهمیت چندانی نداشته است. یکی از نیروهای اپوزیسیون تأکید کرد که از این به بعد مطلقا در نشست های سفارت امریکا حاضر نخواهند شد چون این نشست ها چیزی جز اتلاف وقت نیست.