تظاهرات ساکنان محلی علیه نیروهای ایرانی در البوکمال، داستان از چه قرار است؟

میدل ایست نیوز: در 30 سپتامبر سوریه و عراق گذرگاه مرزی اصلی خود را میان شهرهای البوکمال و القائم پس از پنج سال بازگشایی کردند. این بازگشایی در شرایطی انجام شد که خود دلالت های مهمی داشت: تعویق دو هفته ای مراسم بازگشایی به علت بمباران هوایی منطقه بدون آنکه هیچ کشور یا گروهی مسئولیت این حملات را بر عهده بگیرد. هدف این بمباران هوایی نیروهایی از سپاه ایران بودند. اما نیروهای ایرانی و شبه نظامیان وابسته به آنها در دیرالزور چه می کنند؟

«کاظم العقابی»، رئیس سازمان گذرگاه های مرزی عراق به نمایندگی از این کشور در مراسم بازگشایی این گذرگاه مرزی حضور داشت. این اقدام به گمانه زنی ها درباره اینکه این گذرگاه یکی از مسیرهای ایران برای دور زدن تحریم های امریکاست دامن زد. با اینکه دولت سوریه این خبر را در قالب فرصتی برای افزایش مبادلات مالی با عراق پوشش داد، رسانه های ایرانی آن را «فرصتی استراتژیک» برای تقویت محور مقاومت خواندند. خبرگزاری مهر با انتشار مقاله ای تأکید کرد که بازگشایی این گذرگاه مرزی راه را برای رویارویی با حضور نظامی امریکا در منطقه باز می کند و نیروهای الحشد الشعبی از این گذرگاه می توانند برای مبارزه با تروریسم وارد خاک سوریه شوند.

فعالان سیاسی مخالف دولت سوریه می گویند که ایران و شبه نظامیان وابسته به ایران بر دست کم هفت شهر در شرق فرات در جنوب دیرالزور سلطه کامل دارند. این سلطه به معنای سلطه کامل نظامی و اداره اجرایی امور این شهرها با کمک حدود 4500 نیرویی نظامی که برخی از آنها از سپاه ایران و بقیه از شبه نظامیان شیعه عراقی مانند تیپ باقر، الفاطمیون، و گروه هایی هستند که حزب الله سوریه نام گرفته اند.

حضور این نیروها نقش محلی گروه «نیروهای دفاع ملی» سوریه را که تابع دولت بشار اسد است تضعیف کرده است، به خصوص که این نیروها از نظر نیروهای سپاه قابل اعتماد نیستند. «عمر ابولیلی»، مدیر شبکه «دیرالزور 24» می گوید: «نیروهای دفاع ملی فقط در حد امور غیر نظامی دخالت دارند و اجازه همکاری در فعالیت های نظامی را ندارند. گفته می شود که در مواردی حتی برخی از این نیروها توسط سپاه ایران بازداشت شده اند». حتی یگان های نظامی روسیه هم از این منطقه خارج شده اند.

همزمان ادعا شده که ایران در حال ساختن دو پایگاه نظامی جدید در این منطقه است که یکی در حومه غربی شهر میادین است و دیگری در البوکمال با نام پایگاه نظامی امام علی (ع). این پایگاه ها نشان دهنده هدف اصلی ایران از حضور در این منطقه یعنی تسلط بر البوکمال و مناطق شمالی آن تا میدان نفتی T2 در میادین و مناطق غربی تا پایگاه نظامی هوایی T4 سوریه است که به دره بقاع لبنان، مقر اصلی حضور حزب الله لبنان، راه دارد. این منطقه تاکنون بارها در معرض حملات هوایی خارجی بوده است.

شبه نظامیان شیعی در دیرالزور اکثرا اهالی افغانستان و پاکستان هستند، اما نیروهای الحشد الشعبی عراق اصلی ترین منبع مالی ایران در این استان به خصوص در البوکمال هستند. افراد مسلح عراقی از طریق کارت های بانکی «مستر کارت» که سازمان الحشد الشعبی به آنان داده ماهانه 400 دلار دریافت می کنند. اما دیگر نیروها اموال خود را به صورت نقدی دریافت می کنند. گفته می شود که سربازان محلی سوریه ای نیز مستقیما از نیروهای سپاه ماهانه 100 دلار دریافت می کنند. به گفته کنشگران سیاسی مخالف دولت سوریه، سازوکار مالی سپاه ایران بسیار مناسب تر و دقیق تر از ساختار مالی آشوب زده حکومت سوریه است و همین باعث می شود که بسیاری از نیروهای محلی جذب سپاه شوند.

همچنین ایرانی ها از نوامبر 2018 مجتمع های مسکونی بسیاری در این منطقه ساخته اند که به این سربازان و خانواده هایشان اختصاص می یابد. بیش از یک سال پیش صد خانوار خارجی در محله های جنوبی میادین و همین تعداد نیز در البوکمال ساکن شده بودند که بی تردید این شمار تا کنون افزایش یافته است.

تلاش های ایران در این منطقه ابعاد فرهنگی و مذهبی نیز دارد. «مرکز فرهنگی ایران» در دیرالزور فعالیت های آموزشی و فرهنگی دارد و به نوجوانان و جوانان منطقه بورسیه های تحصیلی در ایران می دهد ضمن اینکه تلاش های گسترده ای برای تبلیغ مذهب تشیع انجام می دهد.

در ماه ژوئیه گذشته نیز «قاسم سلیمانی» شخصا به البوکمال سفر کرد و با سران شبه نظامیان مستقر در این منطقه دیدار و نحوه تشکیل یگان تازه ای با نام «یگان حامیان حرم» را بررسی کرد که کار آن دفاع از اماکن مقدس شیعی است که اخیرا در دیرالزور بنا شده است.

این حجم گسترده فعالیت ها باعث شده که اخیرا تظاهراتی علیه حکومت سوریه و حضور نظامی نیروهای سپاه و فعالیت های اجتماعی آنان برگزار کردند. این تظاهرات در شهر صالحیه رخ داد و در آن صدها نفر از ساکنان محلی مشارکت کردند. این تظاهرات به ایالات متحده و متحدان منطقه ای فرصت می دهد که با دستاویز قرار دادن اعتراضات مردمی در پی تغییر معادلات در منطقه برآیند.